Qafqazda tarixşunaslığın böhranı: Tarix, məntiq və düşüncələrin əsirliyi

• ‌Yarı akademik, yarı publisistik, yarı müşahidə mahiyyəti kəsb edən yazı istənilən şəkildə mənalandırıla və izah oluna bilər. Oxucu istənilən məna verə, mövqey ifadə edə bilər. Əlbəttə ki, düşüncələrin əsirliyinə son verilməsi məqamında hər kəs doqmalaşmış düşüncə və yanaşmaların üzərinə gedib tarix düşuncəmizin sağlam formalaşmasının təməl izlərini açmalıdır.  Mənim məqsədim Qafqaz tarixinə kiçikdə olsa tarixi-fəlsəfi baxış ortaya qoymaq və iz açmaqdır. Mövzunun ağırlığı və fundamental mahiyyəti düşündüyümüzdən və gördüyümüzdən daha ağırdır. İşlənilməsi peşakar və yüksək bilgi bazasına malik bilginlərin gələcəkdə dahada bu mövzunu çiçəkləndirməsi mütləq lazımdır. Tarixə fəlsəfi baxış, onun ruhunu mənalandırmaq yeni dövr tarixə baxış konsepsiyalarının ana özülünü təşkil etməlidir. Etnik mənzərəsi zəngin, rəngarəng və çox mürəkkəb görüntüsü olan Qafqaz nə qədər öyrənilsədə, dəqiq formada izah olunabilməz bir tarixə malikdir. Tarixi statusunda zaman, hadisə, yaradıcılıq o qədər zəngindir ki, bu gün onlar açılmaz sirlər formasında qapanıb qaranlıqlara qərq olub. Cavablı, cavabsız, izhalı, izahsız Qafqaz tarixinin ayrılmaz parçalarına çevriliblər. Bəs yaxşı bunların cavabı varmı ? Tapan olacaqmı ? 
• Düşünürəm ki, heç bu məsələlərə baş yormağa dəyməz. Keçmişin qaranlıqlarında tapmaca oyunları qurmaq bu günümüzdə cavabsız mövzular yaratmaqdan, mübahisələr mövzusu olmaqdan başqa bir şey deyil. Tarixin fəlsəfi anlamda missiyası gələcək qurmaqdır, Qafqaz tarixşunaslığı isə özündən tarix(yaşanmamış, olmayan) inşa etdi, üzərində xarabalıqlar qurdu və ən pisi isə bu günün etnik mənzərəsini məqsədli şəkildə, düşünülmüş anlamda 1000 il, 2000 il bundan öncəyə daşıdılar. Yaşanmış, olmuş tarix yox, istədikləri tarix yaratdılar, onları yazdılar. Belə halda istədikləri, yaşanmamış, mövcud olmamış tarix sənədləşdi, kitablaşdı. Bu günün toplumları iki min il bundan öncənin mirasının savaşına çıxdılar. Kimdir bu mirasın sahibi ? Min illiklərin susqunluğuna, səssizliyinə birdən-birə tarixçilik nədən səfərbər oldu ?
• 
  
• Erməni tarixçisinin saxtakarlığına, uydurmalarına, yalanlarına cavab axtarmaq, başqa mənalar vermək nə anlam ifadə edir ?
• 
  
• Bu gün Qafqazda mövcud olan dövlətlərin müəyyən etdiyi tarixi-kanseptual istiqamətlər keçmişin tarixi, coğrafi, etnik mənzərəsini bu günə uyğunlaşdırmağa cəhd edir. Biz belə istəyirik, bizim maraqlar bunu tələb edir düşüncəsi, yanaşması tarixçiliyin fundamental əsaslarını, mənbə bazasını sarsıtmaqdır. Maddi subutları repressiya məruz qoymaq, onların üzərində dəyişiklik və yaxudda o sübutları tamamilə məhv etmək məqsəd və məram olaraq Qafqaz tarixinə qlobal baxışın çaşqınlığına səbəb ola bilər. Yazılanlar, araşdırmalar mahiyyət olaraq tarixmi yoxsa təbliğat materialı kimi istifadə olunması ilk baxışda rahatlıqla anlaşılır. Tarixşünaslıq öz məqsədindən yayınıb, miras savaşı meydanına çevrilib. Birtərəfli qaydada, kin və nifrət üzərində qurulmuş tarix inşası yalanlar mənbəyidir.